Według danych Eurostatu, Polska osiągnęła pozycję lidera w Europie pod względem przyjazdów cudzoziemców w celu podjęcia pracy. Od pewnego czasu odnotowujemy ponowny wzrost popytu na pracę cudzoziemców, który osiągnął poziom porównywalny do okresu przed pandemią. Charakter zapotrzebowania na pracę cudzoziemców w Polsce jest strukturalny, co pozwala spodziewać się wzrostu napływu cudzoziemców w nadchodzących latach. Niemniej jednak, system prawny towarzyszący temu procesowi to prawdziwy labirynt przepisów i wymogów. Pracodawcy starający się zatrudnić cudzoziemców muszą zmagać się z koniecznością spełnienia rosnącej liczby wymogów administracyjnych i formalności, co jest nie tylko skomplikowane, ale także czasochłonne.
Zatrudnienie cudzoziemców- podstawy prawne
Podstawą prawną zatrudniania cudzoziemców na terytorium RP są przede wszystkim następujące akty prawne:
- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1409, z późn. zm.)
- ustawa z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (Dz.U. z 2020 r., poz. 35, z późn. zm.)
- specustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 z póz. zm.).
- akty wykonawcze do wskazanych ustaw,
które określają warunki konieczne do spełnienia w postępowaniu o powierzenie pracy cudzoziemcowi, czyli uzyskanie dostępu do rynku pracy oraz tytułu pobytowego.
Na dzień dzisiejszy mamy do czynienia z następującymi dokumentami dopuszczającymi cudzoziemców do rynku pracy:
- Zezwolenia na pracę
Zezwolenia na pracę są jednym z kluczowych dokumentów regulujących legalne zatrudnienie cudzoziemców. Uzyskanie takiego zezwolenia wymaga spełnienia określonych wymogów i poddania się procedurze administracyjnej.
- Zezwolenia na pracę sezonową
Pracodawcy, którzy chcą zatrudnić cudzoziemców w charakterze sezonowym, powinni uzyskać zezwolenie na pracę sezonową. Ten dokument uprawnia do zatrudnienia na określony okres, zazwyczaj związany z sezonowymi potrzebami rynku pracy.
- Oświadczenia o powierzeniu pracy
Oświadczenia o powierzeniu pracy stanowią narzędzie, które pozwala pracodawcom na zatrudnienie cudzoziemców w przypadku, gdy warunki prawne do uzyskania zezwolenia na pracę nie są konieczne.
- Powiadomienia o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy
W związku z określonymi sytuacjami, obywatele Ukrainy mogą być zatrudnieni na podstawie powiadomienia o powierzeniu pracy, które stanowi uproszczoną formę legalnego zatrudnienia.
- Szczególne tytuły prawne zwalniające cudzoziemców z konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Istnieją określone przypadki, w których szczególne tytuły prawne pozwalają na zatrudnienie cudzoziemców na pracę bez konieczności uzyskania tradycyjnego zezwolenia na pracę.
Warto podkreślić, że każdy z wymienionych dokumentów jest uregulowany oddzielnymi przepisami prawnymi. Powoduje to wiele różnorodnych obowiązków nakładanych na podmioty zaangażowane w proces pozyskiwania tych dokumentów. W praktyce, wybór odpowiedniego typu dokumentu powinien być ściśle związany z indywidualnymi potrzebami pracodawcy i specyfiką zatrudnionego cudzoziemca. Odpowiednie dostosowanie typu dokumentu do konkretnych okoliczności zatrudnienia jest kluczowym aspektem, aby zapewnić zgodność z przepisami prawnymi i skuteczne zarządzanie procesem zatrudnienia cudzoziemca.
Trzeba także podkreślić, że posiadanie powyższego dokumentu nie jest równoznaczne z możliwością zawarcia stosunku zatrudnienia z cudzoziemcem. Pracodawca przed podpisaniem umowy musi ustalić, czy cudzoziemiec posiada aktualny dokument uprawniający go do pobytu w Polsce. Do takich dokumentów można zaliczyć:
- zezwolenie na pobyt,
- wizę,
- ruch bezwizowy,
- czy np. status UKR, rozumiany jako potwierdzenie nadania ochrony czasowej cudzoziemcowi, w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie.
Niemniej jednak, to nie wszystko. Oprócz aktualnie obowiązujących norm prawnych warto mieć na uwadze również przepisy wprowadzone ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2023.0.1327). Chociaż rzeczywiście stan zagrożenia epidemicznego dobiegł końca, znajomość przepisów wprowadzonych ww. ustawą jest niezbędna dla ustalenia możliwości zatrudnienia cudzoziemców.
Szczególnie należy pamiętać, że w okresie pandemii COVID-19 Polska wprowadziła:
- Przedłużenie z mocy prawa legalnego pobytu cudzoziemców do 30 dnia po odwołaniu stanu zagrożenia lub stanu epidemii,
- Przedłużenie z mocy prawa możliwości legalnego zatrudnienia cudzoziemca do 30 dnia po odwołaniu stanu zagrożenia lub stanu epidemii,
- Brak konieczności uzyskania zezwolenia na pracę sezonową w czasie stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii i 30 dni po ich odwołaniu dla niektórych grup cudzoziemców.
- Brak konieczności zmiany zezwolenia na pracę, zezwolenia na pobyt czasowy związanego z pracą czy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy, gdy warunki pracy cudzoziemca uległy zmianie zgodnie z określonymi przepisami ustawy z dnia 2 marca o szczególnych rozwiązaniach.
Implementacja tych przepisów, niewątpliwie dokonana w sposób celowy w świetle sytuacji epidemiologicznej kraju, zaowocowała dalszym nasileniem kompleksowości regulacji prawnych związanych z zatrudnianiem cudzoziemców.
Zatrudnienie cudzoziemców a wojna w Ukrainie
Niezmiernie istotnym aspektem, który nie może zostać pominięty, są ostatnie znaczące zmiany w obszarze zatrudnienia cudzoziemców, stanowiące następstwo wojny w Ukrainie. Wybuch tego konfliktu w dniu 24 lutego 2022 roku spowodował, że konieczne stało się wprowadzenie dodatkowych przepisów i regulacji.
Z jednej strony, uproszczenie formalności związanych z zatrudnieniem obywateli Ukrainy stanowi istotny postęp, niemniej jednak zawiła natura istniejących już przepisów, w połączeniu z nowymi, spowodowała jeszcze większą zawiłość struktury prawa imigracyjnego. Takie skomplikowanie z kolei stwarza wyjątkowe wyzwania interpretacyjne zarówno dla pracodawców, jak i prawników. Odnalezienie się w regulacjach dotyczących zatrudnienia cudzoziemców staje się zadaniem niezmiernie trudnym, a wprowadzenie nowych uregulowań ma daleko idący wpływ na cały obszar prawa związanej z migracją zarobkową.
Podsumowanie
Nie da się ukryć, iż przepisy imigracyjne nakładane na pracodawców to złożona układanka, którą ciężko jest zrozumieć. Nawarstwienie przepisów i częste zmiany wprowadzane w krótkich odstępach czasu sprawiają, że doświadczeni pracodawcy, a nawet prawnicy specjalizujący się w prawie imigracyjnym, mają nieraz trudności we współwstawieniu różnych norm prawnych i ustaleniu sytuacji migracyjnej cudzoziemców. W rezultacie, chęć zatrudnienia cudzoziemców w Polsce napotyka na wiele trudności i barier, które ograniczają efektywne korzystanie z ich potencjału na rynku pracy. Niemniej jednak, profesjonalne i rzetelne podejście do tematu bądź przekazanie tego zadania doświadczonym specjalistom, umożliwia pokonanie wszelkich przeszkód i legalne zatrudnienie obcokrajowców.
Dołącz do naszego stowarzyszenia i wspólnie budujmy lepszą przyszłość dla pracowników-obcokrajowców!