Faktem jest, że liczba obywateli Ukrainy pracujących w Polsce ciągle rośnie. Według danych ZUS w czerwcu 2023 roku liczba ubezpieczonych wynosiła 748,4 tys. W marcu 2024 została znowelizowana ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego kraju, na postawie której legalny pobyt obywateli Ukrainy i określonych członków ich rodzin, którzy w okresie od 24 lutego 2022 r. przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi, został przedłużony co do zasady do 30 czerwca 2024 r.
Uchodźca czy jednak nie?
Internet zalewają nagłówki artykułów o nowelizacji ustawy dot. pomocy uchodźcom z Ukrainy. Pojawiają się zaktualizowane dane mówiące o liczbie uchodźców z Ukrainy, którzy przebywają i pracują w Polsce. Pracodawcy poszukują wskazówek i informacji na temat tego jak zatrudnić uchodźcę w Polsce. Tyle tylko, że status prawny obywatela Ukrainy, który przybył do Polski w związku z wybuchem wojny na terenie swojego kraju i przebywa legalnie na podstawie przepisów wyżej wymienionej ustawy… wcale nie jest tożsamy z uchodźcą w rozumieniu ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Jak wskazuje UNHCR, aby zatrudnić osobę ze statusem uchodźcy w Polsce nie potrzeba pozwolenia na pracę, a dostęp do polskiego rynku pracy jest dokładnie taki sam jak dla obywatela polskiego. Podstawę prawną znajdziemy w art. 87 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Kluczowym jest jednak tutaj posiadanie statusu uchodźcy przyznanego przez odpowiedni organ. A jak zostało już wskazane powyżej – osoby ze statusem UKR wcale nie posiadają nadanego statusu uchodźcy.
Jeżeli nie uchodźca, to kto?
Zgodnie z art. 2 ust. 6 ustawy o pomocy ob. Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym obywatela Ukrainy, któremu nadano status UKR, uznaje się za osobę korzystającą w Rzeczypospolitej Polskiej z ochrony czasowej w rozumieniu art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Niemniej jednak, rodzaj ochrony czasowej obywateli Ukrainy, którym nadano status UKR, jest specyficznym rodzajem tejże ochrony czasowej, gdyż przewiduje on swoje indywidualne rozwiązania, które dotychczasowo nie były przewidziane w polskim porządku prawnym.
Problemy pracodawców
Prace nad zmianą ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy rozpoczęły się 2.02.2024 zaprezentowaniem projektu w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, a ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw 21.02.2024. Można więc stwierdzić, że proces legislacyjny był przeprowadzony dość szybko. Czy to dobrze? Niekoniecznie. Skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego raptem 2 tygodnie po jej podpisaniu rodzi mnóstwo pytań włącznie z problemem czy pobyt obywateli Ukrainy przebywających w Polsce na podstawie zapisów omawianej ustawy można uznać za legalny.
Prawo powinno być względnie stałe, przewidywalne i unikające luk i dwuznaczności. Nieprzewidywalność prawa znacząco utrudnia podejmowanie racjonalnych decyzji w środowisku biznesowym. Można więc wysnuć wniosek, że nawarstwienie się przepisów prawa, szybkie zmiany bez odpowiedniego czasu na przygotowanie się na zmiany powodują, że duże są także koszty społeczne tych działań. Mówimy bowiem o kwestiach dotyczących warunków i zasad zatrudnienia pracowników, a więc wpływu na gospodarkę i bezpośredni wpływ na dynamikę prowadzenia biznesu. Gwałtowne zmiany zwiększają ryzyko popełniania błędów lub naruszeń przepisów przez przedsiębiorstwa, a to wpływa na ryzyko kar finansowych i reputację. Częste zmiany w prawie to konieczność dostosowania się do nowych regulacji, a więc szkoleń dla personelu, wdrożenia nowych systemów i procedur.
Podmioty nie będące specjalistami w zakresie legalizacji pracy cudzoziemców zapoznając się z artykułami internetowymi mogą wpaść w pułapkę. Używanie słów „uchodźca” w znaczeniu potocznym, bez przywiązania uwagi do literalnego znaczenia tego słowa i definicji prawnej prowadzi do błędnej interpretacji przepisów.
Podsumowanie
Pomimo tego, że specustawa i inne regulacje, które wprowadzone zostały bez zbędnej zwłoki w odpowiedzi na napływ tysięcy osób przyjeżdżających do Polski z związku z wybuchem wojny w Ukrainie są potrzebne i ułatwiają zatrudnienie pracowników zza wschodniej granicy to należy je czytać w odniesieniu do innych przepisów obowiązującego prawa. Niekoniecznie sugerując się nagłówkami gazet.
Dołącz do naszego stowarzyszenia i wspólnie budujmy lepszą przyszłość dla pracowników-obcokrajowców!